SỐC PHẢN VỆ (CHOC ANAPHYLACTIQUE)

Ngày 29/07/2022

Sốc phản vệ là một tai nạn y tế phổ biến trên thế giới, xảy ra với bất cứ ai, bất cứ lúc nào. Bài viết dưới đây cung cấp cho mọi người các kiến thức cơ bản cần thiết về sốc phản vệ, nhất là đối với những người có tiền sử dị ứng với chất gây dị ứng (allergenes) để chủ động phòng tránh và ứng phó khi mắc phải,…

MÔ TẢ

Sốc phản vệ là một trường hợp cấp cứu y tế. Đây là loại phản ứng dị ứng nghiêm trọng, mặc dù hiếm gặp, xảy ra sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng như một số loại thực phẩm, thuốc hoặc côn trùng cắn,...

Hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng nhanh chóng, gây ra sưng mặt và sưng họng, khó thở, giảm huyết áp nguy hiểm và rò rỉ chất lỏng qua thành mạch máu. Những tác động này có thể gây ra sốc. Nếu không được điều trị nhanh chóng, sốc phản vệ có thể gây tử vong.

Tránh chất gây dị ứng và biết phải làm gì trong trường hợp phơi nhiễm là chìa khóa để quản lý vấn đề.

NGUYÊN NHÂN

Hầu như bất kỳ chất nào cũng có thể gây ra phản ứng phản vệ. Nhưng sốc phản vệ thường do:

• Thực phẩm như đậu phộng, hạt cây, hải sản, trứng, cá, hạt mè, đậu nành, sữa và lúa mì;

• Mủ cao su (một loại cao su tự nhiên được tìm thấy trong một số vật tư y tế);

• Các loại thuốc như thuốc kháng sinh, vắc xin, thuốc chống viêm, thuốc giảm đau và thuốc nhuộm dùng để chụp CT hoặc MRI;

• Chích ngừa chống dị ứng;

• Côn trùng cắn;

• Các sản phẩm máu.

Có 20% số người bị sốc phản vệ mà không tìm thấy nguyên nhân. Thuật ngữ y học gọi hiện tượng này là sốc phản vệ vô căn.

Khi một người bị dị ứng phản vệ tiếp xúc với chất gây dị ứng, hệ thống miễn dịch của họ trở nên hoạt động quá mức. Cơ thể sản xuất các chất (ví dụ như histamine) để bảo vệ cơ thể chống lại những kẻ xâm lược bên ngoài. Nhưng chúng kích hoạt quá nhiều, gây sưng cổ họng và làm giãn nở các mạch máu có thành mạch cho phép chất lỏng đi qua. Phản ứng này dẫn đến các triệu chứng của sốc phản vệ và có khả năng đe dọa tính mạng.

Những người bị hen suyễn, dị ứng theo mùa hoặc bệnh chàm có nguy cơ bị sốc phản vệ cao hơn. Mặc dù sốc phản vệ rất hiếm, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi. Cả sắc tộc và vị trí địa lý đều không ảnh hưởng đến nguy cơ sốc phản vệ.

CÁC TRIỆU CHỨNG VÀ BIẾN CHỨNG

Nếu bạn gặp những triệu chứng này, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Chúng thường xuất hiện trong vòng 15 phút sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Sơ suất, sốc phản vệ có thể gây tử vong. Tử vong thường xảy ra do trụy tim mạch, có nghĩa là tim không thể cung cấp oxy cần thiết cho cơ thể, hoặc phù nề thanh quản, có nghĩa là cổ họng sưng lên và ngăn không cho cung cấp đủ oxy để sống.

Các triệu chứng của phản ứng phản vệ đôi khi có thể xuất hiện lại bất cứ lúc nào từ 1 đến 72 giờ sau cơn đầu tiên. Đây được gọi là sốc phản vệ hai pha, và nó xảy ra trong khoảng 20% trường hợp. Nguyên nhân của sốc phản vệ hai pha vẫn chưa rõ, cũng như không biết làm thế nào để dự đoán sự trở lại của các triệu chứng.

Bác sĩ của bạn phải theo dõi bạn trong một khoảng thời gian sau khi điều trị cơn sốc ban đầu của bạn. Nếu các triệu chứng sốc phản vệ của bạn quay trở lại, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.

CHẨN ĐOÁN

Việc chẩn đoán sốc phản vệ dựa trên các triệu chứng. Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của bạn để loại trừ các tình trạng khác. Nói chung, phản ứng phản vệ dễ nhận biết khi chúng xảy ra hơn là sau khi chúng đã qua. Nếu sốc phản vệ không được chẩn đoán trong cơn khủng hoảng, nó cũng có thể được chẩn đoán sau khi đã qua khỏi bằng cách sử dụng các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và mô tả các triệu chứng của bạn.

Nguyên nhân của phản ứng phản vệ thường rõ ràng - phản ứng bắt đầu ngay sau khi bị côn trùng cắn, ăn phải một loại thực phẩm hoặc thuốc nào đó. Nếu nguyên nhân không rõ ràng, một số xét nghiệm bổ sung có thể được thực hiện để xác định nguyên nhân. Chúng bao gồm việc ghi nhật ký cá nhân, kiểm tra da và xét nghiệm máu. Vì sốc phản vệ là một trường hợp cấp cứu y tế, việc xét nghiệm để xác định nguyên nhân gây ra phản ứng sẽ bị trì hoãn sau khi nó đã được điều trị.

ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG NGỪA

Sốc phản vệ cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Nếu phản ứng xảy ra, hãy sử dụng thuốc tiêm  epinephrine, nằm xuống với tư thế nâng cao chân để chống lại tác động của huyết áp thấp có thể xảy ra với phản ứng. Đối với các nước Châu Âu có yêu cầu những người có tiền sử dị ứng bị sốc phản vệ phải luôn mang theo bên mình thuốc tiêm epinephrine để cấp cứu khi cần thiết.

Khi trợ giúp y tế đến, các chuyên gia y tế sẽ đo các dấu hiệu quan trọng của bạn (mạch, nhịp thở, nhiệt độ và huyết áp) và xem liệu bạn có cần oxy hoặc thêm epinephrine hay không. Epinephrine được đưa ra để chống lại tác động của phản ứng của cơ thể bạn với chất gây dị ứng. Oxy được cung cấp (sử dụng ống hoặc mặt nạ) khi bạn gặp khó khăn trong việc hít thở đủ oxy.

Có thể cần nhiều hơn một liều epinephrine để chống lại phản ứng. Bạn cũng có thể được sử dụng một loại thuốc hít như salbutamol để mở đường thở, thuốc kháng histamine hoặc steroid để làm giảm phản ứng của cơ thể với chất gây dị ứng và một số loại thuốc nhất định để tăng huyết áp của bạn đến mức an toàn. Sốc phản vệ có thể khiến huyết áp giảm nguy hiểm.

Sau khi phản ứng của bạn được điều trị, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn ở lại bệnh viện trong một thời gian nhất định. Đây là một biện pháp phòng ngừa quan trọng, vì phản ứng có thể xuất hiện lại từ 1 giờ đến 72 giờ sau đó (trường hợp này được gọi là phản vệ hai pha).

SỐC PHẢN VỆ BẠN CÓ THỂ TỰ KIỂM SOÁT?

Cách tốt nhất để kiểm soát sốc phản vệ là ngăn chặn phản ứng phản vệ xảy ra ngay từ đầu. Dưới đây là một số bước bạn có thể thực hiện để bảo vệ mình:

• Học cách nhận biết bản chất chất gây dị ứng của bạn. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về những thứ có thể gây ra phản ứng ở bạn, cách nhận biết các triệu chứng của phản ứng phản vệ, và phải làm gì nếu phản ứng xảy ra;

• Trải qua điều trị giải mẫn cảm (chích ngừa chống dị ứng) nếu bạn bị dị ứng với nọc độc của côn trùng;

• Tuân thủ với bất kỳ phương pháp điều trị hen suyễn nào để giảm nguy cơ bị phản ứng phản vệ có thể đe dọa tính mạng của bạn;

• Đảm bảo rằng tất cả các chuyên gia chăm sóc sức khỏe điều trị cho bạn đều biết về bệnh dị ứng của bạn và thông tin này được lưu trong hồ sơ của bạn;

• Đeo vòng đeo tay Báo động Y tế (hoặc hình thức nhận dạng tương tự) để báo hiệu tình trạng dị ứng của bạn;

• Luôn mang theo thuốc epinephrine bên mình. Để làm tốt, bạn nên có sẵn 2 liều epinephrine. Biết cách sử dụng thuốc tiêm epinephrine của bạn và thường xuyên kiểm tra hạn sử dụng của thuốc.

 • Thực hiện tất cả các bước hợp lý để tránh tiếp xúc với các chất mà bạn bị dị ứng.

AustrapharmVN

Nguồn tham khảo: ANAPHYLAXIE (RÉACTION ALLERGIQUE GRAVE) https://ressourcessante.salutbonjour.ca/condition/getcondition/anaphylaxie-reaction-allergique-grave