RỐI LOẠN HỆ VI SINH MIỆNG VÀ NGUY CƠ BỆNH ALZHEIMER

Ngày 27/07/2023

Hệ vi sinh vật trong miệng có liên quan đến nhiều bệnh toàn thân như bệnh tim mạch, hội chứng chuyển hóa, nhiễm trùng đường hô hấp và suy giảm nhận thức, với mối liên hệ chung giữa chúng là chứng viêm. Mối liên hệ giữa sức khỏe răng miệng, chứng viêm và tình trạng thoái hóa thần kinh như bệnh Alzheimer (AD) đã được suy đoán từ lâu, và những phát hiện gần đây cho thấy rằng nhiễm khuẩn mãn tính do viêm nha chu có thể góp phần vào quá trình thoái hóa thần kinh và do đó có thể là yếu tố nguy cơ lâu dài cho sự phát triển của AD.

Bệnh Alzheimer

HỆ VI SINH RĂNG MIỆNG

Các cộng đồng vi khuẩn hình thành màng sinh học (mảng bám răng) trên răng, trong mô miệng và nướu. Tải lượng mầm bệnh cao có thể phá vỡ hệ vi sinh vật trong miệng, gây viêm và rối loạn điều hòa phản ứng của hệ thống miễn dịch. Sự phát triển quá mức của vi khuẩn và tình trạng viêm mãn tính có thể dẫn đến nhiều bệnh tại chỗ như viêm nha chu và sâu răng, và sự di chuyển của vi khuẩn gây bệnh này vào máu có thể tiếp cận các cơ quan khác trong cơ thể, bao gồm tim, gan, và não. Trong mô não, vi khuẩn đường miệng có liên quan đến việc gia tăng tình trạng viêm thần kinh và các tế bào thần kinh bị tổn thương, góp phần làm suy giảm nhận thức và các bệnh lý thoái hóa thần kinh tiềm ẩn lâu dài như AD. Đánh giá và điều trị chứng rối loạn vi sinh ở miệng của bệnh nhân trong môi trường lâm sàng có thể giúp tối ưu hóa sức khỏe của cả miệng và não.

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ BỆNH ALZHEIMER: BỆNH NHA CHU MÃN TÍNH & CHUYỂN VỊ VI KHUẨN

Là vi khuẩn đặc trưng của bệnh nha chu, Porphyromonas gingivalis (P. gingivalis) đã được đề xuất là tác nhân điều khiển vi khuẩn tiềm năng trong bệnh lý AD. Ước tính ảnh hưởng đến 42,7% người trưởng thành trên 30 tuổi biểu hiện bệnh nha chu là sự tích tụ của một số vi khuẩn trong răng miệng và sự hình thành màng sinh học rối loạn vi sinh trên bề mặt mô miệng. Tải lượng mầm bệnh đường miệng đáng kể góp phần làm mất cân bằng hệ vi sinh vật đường miệng, gánh nặng viêm nhiễm lớn hơn trên cơ thể và rối loạn hệ thống miễn dịch. Vì bệnh nha chu được coi là một yếu tố nguy cơ gây ra AD ở mọi lứa tuổi và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng bệnh nha chu mãn tính kéo dài 10 năm hoặc lâu hơn làm tăng gấp đôi nguy cơ này.

Bệnh nha chu phổ biến hơn ở người lớn trên 65 tuổi, với tỷ lệ xảy ra ước tính là 70,1% dân số  Một thống kê hệ thống gần đây liên quan đến sự hiện diện của viêm nha chu ở người lớn trên 65 tuổi với tỷ lệ suy giảm nhận thức tăng gấp sáu lần qua sáu tháng theo dõi. Sự hiện diện ngày càng tăng của P. gingivalis ở những người lớn tuổi cũng liên quan đến tình trạng suy giảm mô miệng nhiều hơn, viêm nướu và mất răng.

P. gingivalis

Một đánh giá phạm vi về các cơ chế tiềm ẩn giữa viêm nha chu và AD cho thấy sự di chuyển trực tiếp của vi khuẩn nha chu đến não gây ra viêm dây thần kinh và phản ứng cytokine tiền viêm. Hệ vi sinh vật bị thay đổi trong khoang miệng có thể lây lan qua hệ thống bạch huyết và mạch máu, lây nhiễm mô trong não và gián tiếp góp phần vào các con đường gây viêm thông qua kích hoạt hệ thống miễn dịch. P. gingivalis có thể xâm nhập vào máu và các khoảng xung quanh mạch máu khi tổn thương mô cục bộ xảy ra do đánh răng, dùng chỉ nha khoa không đúng cách và nhai, hoặc trong trường hợp chảy máu nướu hoặc sự xâm nhập của vi khuẩn vào mô nha chu. Trong cơ thể, P. gingivalis tiết ra cysteine protease gọi là gingipains gây tổn thương tế bào thần kinh. Khả năng miễn dịch đối với gingipains phù hợp với tình trạng viêm thần kinh gia tăng ở não bị ảnh hưởng bởi AD so với những người không mắc bệnh, và sự xâm nhập của P. gingivalis đã được ghi nhận sau khi khám nghiệm tử thi trong cả nghiên cứu về não người và động vật. Bệnh nhân mắc AD giai đoạn nặng được quan sát thấy có trọng lượng mảng bám răng cao hơn và mất nhiều răng hơn so với những người khỏe mạnh. Thực hành vệ sinh răng miệng kém góp phần làm tăng tỷ lệ vi khuẩn xâm nhập trong miệng. Do bản chất của các triệu chứng AD, việc kém vệ sinh răng miệng dẫn đến tải lượng mầm bệnh đường miệng lớn hơn, điều này có thể đẩy nhanh tồn tại quá trình bệnh trong não.

DINH DƯỠNG VÀ PROBIOTICS: KHÔNG CHỈ CHO SỨC KHỎE ĐƯỜNG RUỘT

Dinh dưỡng là một yếu tố quan trọng cần cân nhắc đối với những bệnh nhân mắc bệnh nha chu vì sự thiếu hụt một số chất dinh dưỡng có thể dẫn đến hệ vi sinh vật đường miệng bị rối loạn. Chế độ ăn uống dựa trên thực vật bao gồm các vi chất dinh dưỡng chính hỗ trợ hệ vi sinh đường miệng khỏe mạnh như vitamin C và D, canxi, phốt pho, flo và nitrit. Ngoài ra, các polyphenol được tìm thấy trong một số nguồn thực phẩm nhất định có đặc tính chống viêm, chống oxy hóa và kháng khuẩn đã được chứng minh chống lại vi khuẩn P. gingivalis, bao gồm catechin epigallocatechin-3-gallate có trong trà xanh, curcumin, nam việt quất, lựu, xoài, resveratrol từ nho và rượu vang và chất chiết xuất từ gạo. Những polyphenol này cũng được ghi nhận có tác dụng ức chế hoạt động của gingipain trong não và đang nổi lên như những tác nhân trị liệu tiềm năng để giảm thiểu tổn thương tế bào và tiến triển của bệnh.

Giống như hệ vi sinh vật đường ruột, việc sử dụng men vi sinh trong điều trị đã cho thấy hiệu quả trong việc duy trì sự cân bằng vi khuẩn trong miệng. Nghiên cứu đã chứng minh rằng men vi sinh đường uống có tác dụng tương tự trong việc thúc đẩy sự đa dạng của hệ vi sinh vật và giảm sự tích tụ mảng bám khi phá vỡ màng sinh học bằng cách đánh răng và dùng chỉ nha khoa. Một số chủng vi khuẩn đã chứng minh tác dụng ức chế sự phát triển của mầm bệnh, sự hình thành màng sinh học trong miệng và phá vỡ các màng sinh học được hình thành trước, bao gồm Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus và Lactococcus. Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy Streptococcus trong nước bọt có thể bám vào nguyên bào sợi nướu và ức chế cytokine gây viêm IL-6 và IL-8 sản xuất với sự có mặt của vi khuẩn kỵ khí như P. gingivalis. Bifidobacterium và Lactobacillus cũng được chứng minh là cải thiện các chỉ số lâm sàng của bệnh viêm nha chu như mất bám dính, độ sâu túi và chảy máu khi thăm dò. Ngoài hiệu quả của chúng như là chất chống vi trùng, việc sử dụng các vi khuẩn cộng sinh này cũng có thể hỗ trợ tính toàn vẹn của mô miệng và do đó, có khả năng làm giảm tỷ lệ chuyển vị của vi khuẩn thông qua quá trình thẩm thấu.

Một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có kiểm soát giả dược mù đôi nhỏ năm 2018 ở người trung niên đã kiểm tra tổng số vi khuẩn có thể nuôi cấy được trong miệng trước và sau khi loại bỏ mảng bám cơ học đối với điều trị bằng gói lợi khuẩn Lactobacillus rhamnosus dùng đường uống. Vào thời điểm 6 và 9 tháng, số lượng vi khuẩn nuôi cấy ở cả hai nhóm đã giảm, không có sự khác biệt đáng kể về hiệu quả giữa hai phương thức. Hơn nữa, các nghiên cứu khác cho thấy rằng men vi sinh đường uống như một chất bổ sung cho thói quen vệ sinh hàng ngày mang lại nồng độ vi khuẩn gây bệnh tổng thể thấp nhất.

CẢI THIỆN SỨC KHỎE RĂNG MIỆNG GIẢM NGUY CƠ BỆNH ALZHEIMER

Cải thiện sức khỏe răng miệng có thể giúp giảm thiểu các yếu tố rủi ro liên quan đến sự khởi đầu của một loạt các tình trạng thoái hóa thần kinh mãn tính, bao gồm cả chứng sa sút trí tuệ. Rối loạn vi khuẩn trong hệ vi sinh vật đường miệng có thể được giảm bớt bởi một số phương thức phổ biến đối với y học chức năng, bao gồm các phương pháp dinh dưỡng và thay đổi lối sống. Các sản phẩm chăm sóc sức khỏe răng miệng không kê đơn thông thường có chứa men vi sinh như kem đánh răng, kẹo bạc hà hoặc viên ngậm có thể là những trị liệu hiệu quả về chi phí để cải thiện sức khỏe răng miệng của bệnh nhân tại nhà. Ngoài việc đánh răng và dùng chỉ nha khoa hàng ngày, việc tăng cường bổ sung men vi sinh, thực phẩm giàu nitrit và polyphenol có thể tối ưu hóa hệ vi sinh vật đường miệng và giảm gánh nặng viêm nhiễm tổng thể. Vệ sinh răng miệng là một yếu tố lối sống quan trọng đối với bệnh nhân và việc giải quyết các biểu hiện sớm của bệnh bắt nguồn từ miệng có thể giúp duy trì chức năng và sức khỏe tinh thần phù hợp trên toàn cơ thể.

AustrapharmVN

Nguồn tham khảo: ORAL DYSBIOSIS AND ALZHEIMER’S DISEASE RISK

https://www.ifm.org/news-insights/oral-microbiome-and-brain-health/