VÌ SAO BIẾN THỂ PHỤ OMICRON BA.5 LÀ CHỦNG TRỘI NHẤT TOÀN CẦU VÀ ẢNH HƯỞNG GÌ ĐẾN ĐỢT BÙNG PHÁT COVID-19 HIỆN NAY?
Ngày 30/08/2022
Biến thể phụ omicron được gọi là BA.5 lần đầu tiên được phát hiện ở Nam Phi vào tháng 2 năm 2022 và lan truyền nhanh chóng trên khắp thế giới. Tính đến tuần thứ hai của tháng 7 năm 2022, BA.5 chiếm gần 80% các biến thể COVID-19 ở Hoa Kỳ.
Ngay sau khi các nhà nghiên cứu ở Nam Phi báo cáo phiên bản gốc của biến thể omicron (B.1.1.529) vào ngày 24 tháng 11 năm 2021, nhiều nhà khoa học đã suy đoán rằng nếu nhiều đột biến của omicron làm cho nó dễ lây truyền hơn hoặc tránh miễn dịch tốt hơn so với biến thể delta trước đó, omicron có thể trở thành biến thể thống trị trên toàn thế giới.
BIẾN THỂ OMICRON VÀ CÁC BIẾN THỂ PHỤ CỦA NÓ
Biến thể omicron đã thực sự trở nên thống trị vào đầu năm 2022 và một số biến thể con của omicron từ đó đã xuất hiện: BA.1, BA.2, BA.4 và BA.5, trong số những dòng khác. Với sự xuất hiện liên tục của các biến thể có khả năng lây truyền cao như vậy, rõ ràng là SARS-CoV-2, vi rút gây ra COVID-19, đang sử dụng hiệu quả các kỹ thuật cổ điển mà vi rút sử dụng để thoát khỏi hệ thống miễn dịch. Các chiến lược trốn thoát này bao gồm thay đổi hình dạng của các protein quan trọng được các kháng thể bảo vệ của hệ thống miễn dịch của cơ thể nhận ra đến ngụy trang vật liệu di truyền của nó để đánh lừa các tế bào của con người coi đó là một phần của chính chúng thay vì kẻ xâm lược để tấn công.
Một nhóm các nhà vi rút học nghiên cứu các loại vi rút mới nổi và vi rút truyền từ động vật sang người, chẳng hạn như SARS-CoV-2, họ đã theo dõi sự lây truyền và tiến hóa của SARS-CoV-2, đánh giá những thay đổi về mức độ thoát khỏi hệ thống miễn dịch và mức độ nghiêm trọng của bệnh mà chúng gây ra sau khi nhiễm bệnh.
KHẢ NĂNG LÂY TRUYỀN CỦA VI RÚT TRONG QUẦN THỂ ĐƯỢC ĐO LƯỜNG NHƯ THẾ NÀO?
Khi một tỷ lệ cá thể trong quần thể trở nên miễn dịch do nhiễm trùng hoặc tiêm chủng trước đó, các nhà dịch tễ học sử dụng thuật ngữ số sinh sản hiệu quả, được gọi là Re hoặc Rt, để đo khả năng lây truyền của vi rút. Re của biến thể omicron đã được ước tính cao hơn 2,5 lần so với biến thể delta. Khả năng truyền tải tăng lên này rất có thể đã giúp omicron vượt trội hơn delta để trở thành biến thể thống trị.
Sau đó, câu hỏi lớn hơn là điều gì đang thúc đẩy sự phát triển của các biến thể con omicron? Câu trả lời cho điều đó là một quá trình nổi tiếng được gọi là chọn lọc tự nhiên. Chọn lọc tự nhiên là một quá trình tiến hóa trong đó những đặc điểm mang lại lợi thế sinh sản cho loài tiếp tục được truyền lại cho thế hệ tiếp theo, trong khi những đặc điểm khác bị loại bỏ qua cạnh tranh. Khi SARS-CoV-2 tiếp tục lưu hành, chọn lọc tự nhiên sẽ ưu tiên các đột biến mang lại lợi thế sống sót lớn nhất cho vi rút.
ĐIỀU GÌ KHIẾN OMICRON VÀ CÁC BIẾN THỂ PHỤ CỦA NÓ TRÁNH NÉ MIỄN DỊCH?
Một số cơ chế góp phần làm tăng khả năng lây truyền và né tránh miễn dịch của các biến thể SARS-CoV-2. Một là khả năng liên kết mạnh hơn với thụ thể ACE2, một loại protein trong cơ thể chủ yếu giúp điều chỉnh huyết áp nhưng cũng có thể giúp SARS-CoV-2 xâm nhập vào tế bào. Các dòng con omicron mới nhất có các đột biến khiến chúng thoát khỏi sự tấn công của kháng thể tốt hơn trong khi vẫn giữ được khả năng liên kết hiệu quả với các thụ thể ACE2. Dòng phụ BA.5 có thể trốn tránh các kháng thể cả tiêm chủng và nhiễm trùng trước đó.
Các dòng con Omicron BA.4 và BA.5 chia sẻ một số đột biến với các dòng con omicron trước đó, nhưng cũng có ba đột biến duy nhất: L452R, F486V và R493Q đảo ngược (hoặc thiếu đột biến). L452R và F486V trong protein gai đột biến giúp BA.5 thoát khỏi kháng thể. Ngoài ra, đột biến L452R giúp vi rút liên kết hiệu quả hơn với màng tế bào chủ, một đặc điểm quan trọng liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh COVID-19.
Trong khi đột biến khác ở BA.5, F486V, có thể giúp chủng dòng con thoát khỏi một số loại kháng thể, nó có thể làm giảm khả năng liên kết với ACE2. Đáng chú ý, BA.5 dường như bù đắp cho việc giảm cường độ liên kết ACE2 thông qua một đột biến khác, R493Q đảo ngược, được cho là có thể khôi phục lại ái lực đã mất của nó với ACE2. Khả năng thoát khỏi miễn dịch thành công trong khi vẫn duy trì khả năng liên kết với ACE2 có thể đã góp phần vào sự lây lan nhanh chóng trên toàn cầu của BA.5.
Ngoài các đột biến né tránh hệ miễn dịch này, SARS-CoV-2 đã và đang phát triển để ngăn chặn khả năng miễn dịch bẩm sinh của vật chủ - trong trường hợp này là con người. Khả năng miễn dịch bẩm sinh là tuyến bảo vệ đầu tiên của cơ thể chống lại các mầm bệnh xâm nhập, bao gồm các protein kháng vi rút giúp chống lại vi rút. SARS-CoV-2 có khả năng ngăn chặn sự kích hoạt của một số protein kháng vi-rút quan trọng này, có nghĩa là nó có thể vượt qua nhiều tuyến phòng thủ của cơ thể một cách hiệu quả. Điều này giải thích sự lây lan của các bệnh nhiễm trùng giữa những người đã được tiêm chủng hoặc những người đã bị nhiễm bệnh trước đó.
Khả năng miễn dịch bẩm sinh tạo ra một áp lực chọn lọc mạnh đối với SARS-CoV-2. Delta và omicron là hai biến thể SARS-CoV-2 mới nhất và có chung một số đột biến có thể là chìa khóa giúp vi-rút tránh né khả năng miễn dịch bẩm sinh. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa hiểu đầy đủ những thay đổi nào trong BA.5 có thể cho phép nó làm như vậy.
DIỄN BIẾN DỊCH BỆNH TIẾP THEO
BA.5 sẽ không phải là trò chơi kết thúc. Khi virus tiếp tục lưu hành, xu hướng tiến hóa này có thể sẽ dẫn đến sự xuất hiện của nhiều biến thể lây truyền hơn có khả năng thoát miễn dịch.
Mặc dù rất khó để dự đoán những biến thể nào sẽ xuất hiện tiếp theo, nhưng các nhà nghiên cứu không thể loại trừ khả năng một số biến thể này có thể dẫn đến tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh và tỷ lệ nhập viện cao hơn. Vì vậy, điều cần thiết là phải nhận ra rằng VẮC XIN BẢO VỆ BẠN KHỎI BỆNH NẶNG VÀ TỬ VONG, CHỨ KHÔNG NHẤT THIẾT LÀ KHÔNG BỊ NHIỄM BỆNH.
Nghiên cứu trong hai năm rưỡi qua đã giúp các nhà khoa học tìm hiểu rất nhiều về loại virus mới này. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp vì vi-rút liên tục phát triển và chúng ta đang cố gắng nhắm một mục tiêu liên tục chuyển động. Mặc dù tiêm chủng nhắc lại vắc xin để phù hợp với các biến thể đang lưu hành là một lựa chọn, nhưng nó có thể không thực tế trong ngắn hạn vì vi rút tiến hóa quá nhanh.
Tóm lại, tìm ra vắc xin mới tạo ra kháng thể chống lại một loạt các biến thể SARS-CoV-2 và một phương pháp điều trị hợp nhất đa dạng (cocktail of broad-ranging treatments) bao gồm kháng thể đơn dòng và thuốc kháng vi-rút, sẽ rất quan trọng trong cuộc chiến chống lại COVID-19.
AustrapharmVN
Nguồn tham khảo: HOW THE OMICRON SUBVARIANT BA.5 BECAME A MASTER OF DISGUISE—AND WHAT IT MEANS FOR THE CURRENT COVID-19 SURGE Suresh V. Kuchipudi, The Conversation Jul 26, 2022
Bài viết liên quan
