HOẠT ĐỘNG THỂ CHẤT, STRESS & SỨC KHỎE ĐƯỜNG RUỘT

Ngày 3/11/2023

Tập luyện thể chất và đường ruột từ lâu đã có mối liên hệ với nhau và ước tính khoảng 20 đến 50 phần trăm vận động viên mắc các triệu chứng về đường tiêu hóa. Nhìn chung, có tỷ lệ cao phàn nàn về đường tiêu hóa, đặc biệt ở những người tham gia hoạt động thể chất ở mức độ từ trung bình đến cao.

Về mặt lâm sàng, cả sức khỏe đường ruột và hoạt động thể chất đều là điểm khởi đầu nền tảng cho sự chữa lành và có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe theo vô số cách. Tuy nhiên, sinh lý của căng thẳng có mối liên hệ chặt chẽ với hoạt động thể chất và phản ứng căng thẳng không thích hợp trong khi tập thể dục có thể là nguyên nhân gây ra các triệu chứng không mong muốn biểu hiện trong đường tiêu hóa.

CĂNG THẲNG TRONG KHI TẬP THỂ DỤC ẢNH HƯỞNG SỨC KHỎE ĐƯỜNG RUỘT NHƯ THẾ NÀO

- Căng thẳng trong khi tập thể dục sẽ kích hoạt trục giao cảm-tuyến thượng thận (SAM) và vùng dưới đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận (HPA). Việc kích hoạt các trục này dẫn đến giải phóng catecholamine, chẳng hạn như norepinephrine và epinephrine, và glucocorticoid vào hệ tuần hoàn.  Kích hoạt hệ thống thần kinh tự động (ANS) cũng kích thích giải phóng hormone và chất dẫn truyền thần kinh trong đường tiêu hóa, các hormone như axit gamma aminobutyric (GABA), peptide thần kinh Y (NPY) và dopamine. Điều này dẫn đến giao tiếp hai chiều giữa ANS và hệ thần kinh ruột (ENS) -,tức là trục ruột-não- và hoạt động chủ yếu thông qua dây thần kinh phế vị, dây thần kinh điều chỉnh hầu hết mọi khía cạnh của quá trình tiêu hóa.

- Nghiên cứu mới nổi chỉ ra rằng những thay đổi về tâm trạng và chức năng đường tiêu hóa trong khi tập thể dục có thể phản ánh sự tương tác cơ bản giữa hệ vi sinh vật đường ruột và trục não-ruột trong thời gian căng thẳng về thể chất. 

Sự hiểu biết ngày càng tăng về cách hệ vi sinh vật điều chỉnh phản ứng căng thẳng do tập thể dục đã tiết lộ các tương tác giữa vi sinh vật-vật chủ duy nhất quan trọng đối với cả sức khỏe hệ tiêu hóa và sức khỏe toàn diện

-Tập thể dục vừa phải có thể làm tăng mức GABA và đóng một vai trò trong các chức năng tiêu hóa khác nhau như nhu động và làm rỗng dạ dày. NPY được giải phóng khi tập luyện cường độ cao và đóng vai trò làm giảm căng thẳng thông qua trục HPA và các quá trình viêm.

Các thụ thể Dopamine có thể được tìm thấy khắp ruột và có thể được tổng hợp trong đường tiêu hóa trong thời gian căng thẳng.

Các chất chuyển hóa của hệ vi sinh vật đường ruột như axit béo chuỗi ngắn (SCFA) cũng tham gia vào quá trình giao tiếp trục ruột-não và hệ vi sinh vật đường ruột có thể điều chỉnh các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, GABA và dopamine để phản ứng với căng thẳng. 

- Các vi sinh vật đường ruột có thể điều chỉnh trục HPA thông qua quá trình tổng hợp hormone và chất dẫn truyền thần kinh tương tác trực tiếp với hormone gây căng thẳng ở lớp niêm mạc của đường tiêu hóa.

Chức năng hàng rào ruột là rất quan trọng để duy trì khả năng miễn dịch và sức khỏe tổng thể, đồng thời mối liên hệ giữa căng thẳng và tính thấm của ruột hay “ruột bị rò rỉ” đã được biết rõ. Những tác động mà việc giải phóng quá nhiều hormone gây căng thẳng do tập thể dục có thể gây ra đối với đường tiêu hóa bao gồm:

+ Nới lỏng các cấu trúc protein liên kết chặt chẽ, có thể gây ra sự chuyển dịch lipopolysacarit (LPS) ra bên ngoài đường tiêu hóa và kích hoạt các phản ứng miễn dịch và viêm có thể dẫn đến tăng tính thấm của ruột và nhiễm độc nội độc tố trong máu.

+ Kích hoạt trục HPA, có thể kích thích các tế bào mast dưới biểu mô tiết ra các chất trung gian miễn dịch như histamine, protease và các cytokine gây viêm. Tái phân phối lưu lượng máu ra khỏi ruột gây tổn thương niêm mạc ruột và phá vỡ thêm hàng rào ruột. 

VAI TRÒ CỦA HỆ VI SINH TRONG QUÁ TRÌNH CĂNG THẲNG DO TẬP THỂ DỤC

Ruột và hệ vi sinh vật có các chức năng quan trọng trong quá trình tập luyện vì chúng chịu trách nhiệm cung cấp nước, chất dinh dưỡng, hormone và chất dẫn truyền thần kinh, đồng thời góp phần vào khả năng miễn dịch đường ruột và điều hòa tình trạng viêm và stress oxy hóa. Các vi sinh vật chính phản ứng với việc tập thể dục là Firmicutes và Actinobacteria, có chứa các chi Lactobacillus và Bifidobacteria. Một số trong số này sẽ tạo ra SCFA để đáp ứng với bài tập.

Ở ruột già, các polysaccharide từ chế độ ăn uống được tiêu hóa và sau đó được lên men bởi Lactobacillus và Bifidobacteria thành các SCFA có lợi được sử dụng làm nguồn năng lượng. Các SCFA do vi sinh vật sản xuất ảnh hưởng đến một loạt các quá trình của vật chủ bao gồm pH đại tràng, thành phần của hệ vi sinh vật, nhu động ruột, tính thấm của ruột và sự tăng sinh tế bào biểu mô. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tập thể dục không chỉ ảnh hưởng đến việc sản xuất SCFA trong ruột mà còn có thể ảnh hưởng đến trục HPA, sức khỏe của đường tiêu hóa và có thể thúc đẩy hoạt động thể chất. 

Một đánh giá có hệ thống năm 2016 về bài tập sức bền cho thấy hệ vi sinh vật đường ruột có vai trò chính trong việc kiểm soát stress oxy hóa và phản ứng viêm, đồng thời nó cũng có thể giúp cải thiện quá trình trao đổi chất của cơ thể và tiêu hao năng lượng trong quá trình tập luyện.

CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG, PROBIOTIC VÀ HỆ VI SINH

Các khuyến nghị về chế độ ăn uống để tối ưu hóa hiệu suất trong quá trình tập luyện đã được nhiều người biết đến nhưng hiếm khi sức khỏe của hệ vi sinh vật đường ruột được xem xét. Nhìn chung, các khuyến nghị về tập thể dục thường khuyến khích tiêu thụ lượng lớn carbohydrate và protein đơn giản cũng như lượng chất béo và chất xơ thấp để cung cấp nguồn năng lượng nhanh chóng đồng thời cố gắng tránh hiện tượng đầy hơi và chướng bụng mà chế độ ăn nhiều chất xơ đôi khi có thể gây ra. Tuy nhiên, việc tiêu thụ không đủ chất xơ có thể làm mất đi sự đa dạng của vi sinh vật trong đường tiêu hóa. Nghiên cứu ngày càng tăng cho thấy rằng điều này có thể đóng một vai trò trong sự phát triển và chức năng của phản ứng căng thẳng thích hợp.

Do đó, các khuyến nghị về chế độ ăn uống và thực phẩm bổ sung nhằm giảm các triệu chứng căng thẳng do tập thể dục bằng cách cải thiện thành phần hệ vi sinh vật đường ruột trong khi tập thể dục đang ngày càng được quan tâm. Ví dụ, đảm bảo ăn đủ chất xơ, thực phẩm có nguồn gốc thực vật và synbiotic (sự kết hợp giữa men vi sinh và prebiotic để nuôi các chủng vi khuẩn cụ thể), giúp đảm bảo khả năng nuôi vi khuẩn có lợi tạo ra các sản phẩm phụ có lợi cho quá trình trao đổi chất của vật chủ và cân bằng nội môi (ví dụ SCFA và chất dẫn truyền thần kinh), đồng thời ức chế vi khuẩn sản xuất các chất chuyển hóa có khả năng gây hại. Vì chế độ ăn uống ảnh hưởng mạnh mẽ đến thành phần và chức năng của hệ vi sinh vật, việc điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột thông qua điều chỉnh dinh dưỡng và thảo dược có thể cải thiện phản ứng căng thẳng và hiệu suất thể chất.

Hỗ trợ hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh,  cải thiện khả năng lấy lại cân bằng nội môi của cơ thể và thích ứng với căng thẳng khi tập thể dục có thể có tầm quan trọng sống còn trong việc giảm các triệu chứng khó chịu ở đường tiêu hóa cũng như đạt được mức tối ưu về sức khỏe tinh thần và thể chất. Vai trò của các loại thảo mộc thích ứng, các yếu tố dinh dưỡng quan trọng và thúc đẩy sự đa dạng của hệ vi sinh vật đường ruột đều là những cân nhắc quan trọng để cải thiện sức khỏe tiêu hóa, hoạt động thể chất và giảm các triệu chứng do tập thể dục có thể gây ra do căng thẳng.

AustrapharmVN - Dược Phẩm Úc Châu - Chất lượng chạm đến trái tim

Nguồn tham khảo: PHYSICAL ACTIVITY, STRESS, AND GUT HEALTH

https://wholisticmatters.com/physical-activity-stress-and-gut-health/