CHẾ ĐỘ ĂN THIẾU CHẤT XƠ HỦY HOẠI HỆ VI SINH RUỘT & HỆ MIỄN DỊCH – HẬU QUẢ VỚI SỨC KHỎE
Ngày 03/06/2022
Chất xơ được tạo thành từ các loại đường phức tạp khó tiêu hóa bởi các enzym tiêu hóa của con người nhưng nó cấu tạo nguồn năng lượng quan trọng để vi khuẩn đường ruột có khả năng phân giải nó. Những chất xơ này chủ yếu đến từ thực vật nhưng chúng cũng được tìm thấy trong các mô động vật (thịt, nội tạng), nấm (nấm, men, mốc) và vi sinh vật có nguồn gốc thực phẩm.
Các chất xơ chính là cellulose, lignin, pectin, inulin, tinh bột và dextrin kháng amylase, chitins, beta-glucans và các oligosaccharid khác. Tuy nhiên, không phải tất cả các chất xơ trong thực phẩm đều có thể được sử dụng bởi hệ vi sinh vật đường ruột (ví dụ như cellulose), vì vậy các nhà nghiên cứu quan tâm đặc biệt đến "carbohydrate có thể tiếp cận được với hệ vi sinh vật" hoặc MAC (microbiota-access carbohydrate) được tìm thấy trong các loại đậu, lúa mì và yến mạch.
Vì sao các bệnh không lây nhiễm, chẳng hạn như dị ứng, các bệnh viêm nhiễm, bệnh tự miễn tăng lên trong thế kỷ qua và tỷ lệ mắc bệnh viêm ruột đã gia tăng đáng kể ở phương Tây trong vài thập kỷ qua. Có liên quan gì với chế độ ăn phương tây trong xã hội công nghiệp hiện đại mà điển hình bao gồm thực phẩm chế biến sẵn có nhiều đường và chất béo, nhưng ít khoáng chất, vitamin và chất xơ!
CÁC CHẤT CHUYỂN HÓA CỦA HỆ VI SINH VẬT ĐƯỜNG RUỘT
Hệ vi sinh vật đường ruột đóng góp vào hoạt động sinh lý của con người bằng cách sản xuất vô số chất chuyển hóa
Những chất đã được nghiên cứu nhiều nhất là các axit béo chuỗi ngắn (SCFAs), là các hợp chất hữu cơ như axetat, propionat và butyrat cùng tạo thành ≥ 95% SCFA. Các chất chuyển hóa này được hấp thụ và lại tìm thấy trong máu qua tĩnh mạch cửa và hoạt động trên gan, sau đó qua dòng máu ngoại vi trong các cơ quan khác của cơ thể con người. SCFAs đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự trao đổi chất của con người, hệ thống miễn dịch và tăng sinh tế bào. SCFAs là các chất chuyển hóa được tạo ra bởi các vi sinh vật thuộc hệ vi sinh vật đường ruột từ các chất xơ thực phẩm là đường phức hợp. Hệ vi sinh vật tạo ra các chất chuyển hóa khác từ các axit amin - protein trong chế độ ăn uống, bao gồm indole và các dẫn xuất của nó, tryptamine, serotonin, histamine, dopamine, p-cresol, phenylacetylglutamine, phenylacetylglycine.
Việc thiếu chất xơ dẫn đến hệ vi sinh vật tạo ra các chất chuyển hóa độc hại cho con người
Ăn không đủ chất xơ không chỉ dẫn đến giảm sự đa dạng của hệ vi sinh vật và giảm lượng SCFA được tạo ra, mà còn gây ra sự thay đổi trong quá trình trao đổi chất của vi sinh vật dẫn đến sử dụng các chất nền kém thuận lợi hơn cho sức khỏe của vật chủ. Trong số các chất nền không tốt này, các axit amin từ protein thực phẩm được lên men bởi hệ vi sinh vật thành các axit béo chuỗi nhánh, amoniac, amin, các hợp chất N-nitroso, các hợp chất phenolic như p-Cresol, sulphides và các hợp chất indole. Các chất chuyển hóa này có thể gây độc tế bào và/ hoặc gây viêm nhiễm và chúng góp phần vào sự phát triển của các bệnh mãn tính, đặc biệt là ung thư đại trực tràng.
Tác động đến việc sản xuất chất nhầy bảo vệ niêm mạc ruột
Chất nền chính được hệ vi sinh vật sử dụng khi lượng chất xơ ăn vào là mucin, glycoprotein chứa trong chất nhầy bao phủ và bảo vệ biểu mô niêm mạc ruột. Duy trì lớp chất nhầy này là rất quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng; tuy nhiên, chế độ ăn ít chất xơ làm thay đổi thành phần của hệ vi sinh vật đường ruột và dẫn đến sự suy giảm đáng kể của lớp chất nhầy, có thể làm tăng tính nhạy cảm với nhiễm trùng và các bệnh viêm mãn tính. Các phân tích phiên mã đã cho thấy rằng khi thiếu các chất xơ MAC, các enzym phân hủy chất nhầy được biểu hiện với số lượng lớn hơn trong các vi sinh vật của hệ vi sinh vật. Hậu quả là sự suy giảm và mỏng đi của lớp chất nhầy là sự trục trặc của hàng rào ruột, tức là tăng tính thấm làm tăng khả năng bị nhiễm vi khuẩn gây bệnh. Một chế độ ăn giàu chất xơ có tác dụng ngược lại: hệ vi sinh vật đa dạng và việc sản xuất dồi dào các chất chuyển hóa SCFA kích thích sản xuất và bài tiết chất nhờn của các tế bào biểu mô chuyên biệt, được gọi là tế bào cốc.
Hệ thống miễn dịch
Hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh góp phần vào sự trưởng thành và phát triển của hệ thống miễn dịch. Ví dụ, các axit béo chuỗi ngắn (SCFAs) được tạo ra bởi hệ vi sinh vật kích thích sản xuất các tế bào T điều hòa. SCFAs có nhiều tác dụng đối với chức năng và sự tạo máu của tế bào đuôi gai, cũng như đối với bạch cầu trung tính là những bạch cầu đầu tiên được hệ thống miễn dịch huy động khi có tác nhân gây bệnh.
Gia tăng bệnh dị ứng, bệnh viêm nhiễm và bệnh tự miễn dịch
Các bệnh không lây nhiễm, chẳng hạn như dị ứng và các bệnh viêm nhiễm và bệnh tự miễn đã gia tăng ở các nước phương Tây trong một thế kỷ. Ngay cả khi chúng ta không biết tất cả các nguyên nhân của những sự gia tăng này, rất chính đáng nói rằng chúng có liên quan đến môi trường. Việc chuyển đổi từ chế độ ăn uống truyền thống sang chế độ ăn uống phương Tây xảy ra sau cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ nhất thường bị cho là nguyên nhân. Chế độ ăn uống điển hình của phương Tây chủ yếu bao gồm thực phẩm chế biến sẵn có nhiều đường và chất béo, nhưng ít khoáng chất, vitamin và chất xơ. Lượng chất xơ được khuyến nghị hàng ngày là ít nhất 30 gam (1 ounce), còn những người theo chế độ ăn phương Tây chỉ tiêu thụ trung bình 15 gam. Trong khi những người sống trong các xã hội truyền thống thời kỳ tiền tư bản hay thường gọi là xã hội nông nghiệp xưa tiêu thụ tới 50-120 g/ ngày chất xơ và có hệ vi sinh vật đường ruột đa dạng hơn nhiều so với người phương Tây hiện nay. Một hệ vi sinh vật đa dạng có liên quan đến sức khỏe tốt nói chung trong khi một hệ vi sinh vật không đa dạng có liên quan đến các bệnh mãn tính phổ biến ở các nước phương Tây, chẳng hạn như bệnh tiểu đường loại 2, béo phì, bệnh viêm ruột (viêm loét đại tràng, bệnh Crohn), ung thư đại trực tràng, viêm khớp dạng thấp và hen suyễn.
Viêm ruột kết và ung thư
Tỷ lệ mắc bệnh viêm ruột đã gia tăng đáng kể ở phương Tây trong vài thập kỷ qua. Chế độ ăn ít chất xơ có liên quan đến tăng tỷ lệ mắc bệnh Crohn. Ngược lại, bổ sung đầy đủ chất xơ trong chế độ ăn uống dường như bảo vệ chống lại sự phát triển của viêm loét đại tràng, có liên quan đến việc giảm SCFA do hệ vi sinh vật tạo ra, đặc biệt là butyrate có đặc tính chống viêm.
Bệnh viêm ruột có thể dẫn đến sự phát triển của ung thư ruột kết. Ngoài ra, giảm lượng chất xơ trong khẩu phần ăn có liên quan đến việc tăng tỷ lệ mắc bệnh ung thư đại trực tràng.
Chất xơ thực phẩm đóng một vai trò phức tạp hơn nhiều so với chúng ta nghĩ cách đây không lâu, khi chúng ta cho rằng chúng chỉ có vai trò hoàn toàn cơ học trong quá trình vận chuyển đường ruột, bằng cách tăng khối lượng thức ăn và đặc tính làm mềm của nó. Chế độ ăn uống đầy đủ chất xơ giúp duy trì một hệ vi sinh vật đường ruột đa dạng và khỏe mạnh, có thể ngăn ngừa sự phát triển của các bệnh dị ứng, viêm nhiễm và tự miễn dịch. Hệ vi sinh vật đường ruột là chủ đề của những nỗ lực nghiên cứu ráo riết, bằng chứng là rất nhiều ấn phẩm khoa học được xuất bản mỗi tháng, nhưng chắc chắn người ta vẫn chưa nghiên cứu hết bí mật của nó!
AustrapharmVN
Nguồn tham khảo: UN APPORT INSUFFISANT EN FIBRES ALIMENTAIRES NUIT AU MICROBIOTE INTESTINAL ET À L’ÉQUILIBRE DU SYSTÈME IMMUNITAIRE
Bài viết liên quan
