CÁCH TRỤC NÃO RUỘT HOẠT ĐỘNG & LIÊN QUAN SỨC KHỎE TINH THẦN

Ngày 11/09/2023

Cho dù đó là cảm giác lo lắng trong dạ dày trước một bài thuyết trình quan trọng hay cảm giác "xúc động" khi nhìn thấy người thân, nhiều người đều nhận thức được mối liên hệ giữa ruột và não. Trục ruột-não là một hiện tượng có thật, mô tả sự giao tiếp hai chiều giữa hệ thần kinh trung ương (CNS) và hệ thần kinh ruột (ENS).

Với một số phương thức liên lạc qua lại khác nhau, các nhà khoa học vẫn đang tìm ra chính xác cách thức hoạt động của nó. Ở đây, các nhà khoa học đã giải mã một số cơ chế tiềm năng đằng sau trục ruột-não và tác động của chúng đối với sức khỏe tâm thần.

1.TRỤC NÃO RUỘT LÀ GÌ?

Grace Derocha, chuyên gia dinh dưỡng ở Chicago và là người phát ngôn quốc gia của Học viện Dinh dưỡng và Ăn kiêng, cho biết trục ruột-não là sự giao tiếp hai chiều xảy ra giữa đường tiêu hóa và hệ thần kinh trung ương.

Cô ấy nói: “Trục não ruột kết nối các trung tâm cảm xúc và nhận thức của não bộ với các chức năng của ruột. Đường tiêu hóa gặp vấn đề có thể gửi tín hiệu đến não, giống như não gặp vấn đề có thể gửi tín hiệu đến ruột."

2.GIAO TIẾP RUỘT-NÃO NÀY ĐI QUA MỘT MẠNG TINH VI VỚI NHIỀU CON ĐƯỜNG KHÁC NHAU

Hóa chất được sản xuất bởi vi khuẩn đường ruột

Jane Foster, giáo sư tâm thần học tại UT Southwestern ở Texas, cho biết nhân tố chính trong hệ thống liên lạc này là đường tiêu hóa, nơi cư trú của hàng tỷ vi khuẩn.

Chế độ ăn uống của một người có tác động đáng kể đến những vi khuẩn này. Ví dụ, chất xơ được vi khuẩn đường ruột lên men, tạo ra các chất chuyển hóa gọi là axit béo chuỗi ngắn. Chúng bao gồm butyrate, propionate và axetat. Theo một nghiên cứu năm 2020, được công bố trên tạp chí Khoa học thần kinh phân tử và tế bào, các axit béo chuỗi ngắn có khả năng vượt qua hàng rào máu não, nơi chúng có thể tác động đến cấu trúc và chức năng của não.

Dây thần kinh phế vị

Ruột người chứa gần 500 triệu tế bào thần kinh được kết nối với não bằng dây thần kinh này. Dây thần kinh phế vị là một trong những dây thần kinh lớn nhất nối đường tiêu hóa với hệ thần kinh và đóng nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể.

Ví dụ, căng thẳng tâm lý có thể có tác động đặc biệt có hại đến dây thần kinh phế vị, với một nghiên cứu năm 2014, được công bố trên tạp chí PLOS One, phát hiện ra rằng nó có thể liên quan đến sự phát triển của các rối loạn tiêu hóa như hội chứng kích thích ruột và bệnh viêm ruột.

Chất dẫn truyền thần kinh

Ruột và não cũng giao tiếp thông qua các hóa chất gọi là chất dẫn truyền thần kinh. Một số chất dẫn truyền thần kinh này được tạo ra trong não và có liên quan đến việc điều chỉnh cảm xúc, tâm trạng và phản ứng "chiến đấu hay bỏ chạy".

Theo một đánh giá năm 2016 được công bố trên Tạp chí Sinh lý học Tế bào, các chất dẫn truyền thần kinh cũng có thể được sản xuất trong ruột, ảnh hưởng đến các khía cạnh của quá trình tiêu hóa. Ông phát hiện ra rằng các chất dẫn truyền thần kinh bao gồm norepinephrine, epinephrine, dopamine và serotonin có thể điều chỉnh và kiểm soát lưu lượng máu, đồng thời ảnh hưởng đến nhu động ruột, sự hấp thụ chất dinh dưỡng và thành phần hệ vi sinh vật.

Chứng viêm do loạn khuẩn

Foster cho biết: “Hệ thống miễn dịch là một phần của trục ruột-não và là một tầng tín hiệu quan trọng từ vi khuẩn đến não”.

Sự mất cân bằng của vi khuẩn đường ruột - được gọi là chứng loạn khuẩn - làm cho rào cản giữa ruột và máu bị rò rỉ. Điều này có thể cho phép vi khuẩn "xấu" xâm nhập vào máu, có khả năng gây viêm. Một đánh giá năm 2020, được công bố trên tạp chí Frontiers in Immunology, cho thấy chứng loạn khuẩn cũng làm suy yếu hàng rào máu não, góp phần gây viêm não. Các con đường gây viêm có liên quan đến các tình trạng viêm thần kinh, bao gồm bệnh đa xơ cứng, bệnh Alzheimer và Parkinson, cũng như chứng lo âu và các rối loạn giống như trầm cảm.

3.LIÊN KẾT TRỤC NÃO RUỘT VÀ SỨC KHỎE TINH THẦN

Mặc dù là nghiên cứu mới nổi, nhưng chúng ta mới chỉ bắt đầu hiểu bản chất của mối quan hệ giữa trục ruột-não và sức khỏe tâm thần. Phần lớn bằng chứng dựa trên nghiên cứu trên động vật, vì vậy thật khó để đưa ra kết luận về việc điều này ảnh hưởng như thế nào đến con người. 

Derocha nói: “Sự rối loạn tiêu hoá trong ruột của một người có thể là nguyên nhân hoặc kết quả của sự lo lắng, căng thẳng hoặc trầm cảm. Đa dạng và cân bằng là dấu hiệu của một hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh. Nghiên cứu cho thấy có thể có mối liên hệ giữa các loại vi sinh vật trong ruột của một người và sức khỏe tâm thần của họ”.

Foster nói: “Hệ vi sinh vật của một người mắc bệnh tâm thần khác với một người khỏe mạnh. "Bệnh Alzheimer và bệnh Parkinson cũng có liên quan đến một loại vi khuẩn khác nhau trong ruột."

Một đánh giá năm 2021, được công bố trên tạp chí Pharmacological Research, cho thấy sức khỏe đường ruột kém có thể góp phần khởi phát và tiến triển các vấn đề sức khỏe tâm thần, bao gồm trầm cảm và lo lắng. Ở những bệnh nhân bị rối loạn trầm cảm, mức độ Enterobacteriaceae và Alistipes (vi khuẩn xấu) tăng lên, trong khi mức độ Faecalibacterium (vi khuẩn tốt) giảm xuống. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng vi khuẩn đường ruột ít đa dạng hơn ở những bệnh nhân bị rối loạn tâm thần, cũng như giảm vi khuẩn sản xuất axit béo chuỗi ngắn. Tuy nhiên, một lần nữa, vẫn chưa rõ liệu những thay đổi trong vi khuẩn đường ruột có ảnh hưởng đến rối loạn tâm trạng hay ngược lại.

4.NHẬN THỨC VÀ TRÍ NHỚ

Bằng chứng mới nổi xác định mối tương quan giữa hệ vi sinh vật đường ruột và hiệu suất nhận thức. Một nghiên cứu năm 2017, được công bố trên Tạp chí của Hiệp hội Tâm lý Thần kinh Quốc tế, đã tìm thấy mối liên hệ giữa thành phần hệ vi sinh vật đường ruột và khả năng nhận thức ở người lớn tuổi. Các cá nhân có tỷ lệ Bacteroidetes và Proteobacteria thấp hơn và tỷ lệ Firmicutes và Verrucomicrobia cao hơn thực hiện tốt hơn đáng kể trong các bài kiểm tra liên quan đến sự chú ý, học tập và trí nhớ.

5.MEN VI SINH VÀ SỨC KHỎE TINH THẦN

Theo một phân tích tổng hợp năm 2016 được công bố trên tạp chí PLos One, men vi sinh - vi khuẩn có lợi được tìm thấy trong thực phẩm lên men và thực phẩm bổ sung men vi sinh- có thể hỗ trợ sức khỏe đường tiêu hóa. Một lĩnh vực mới đầy hứa hẹn được gọi là sinh học tâm lý đang nghiên cứu vai trò của men vi sinh có thể đóng vai trò làm giảm các triệu chứng sức khỏe tâm thần. 

AustrapharmVN

Nguồn tham khảo: Axe intestin-cerveau : comment cela fonctionne et son lien avec la santé mentale 

https://www.livescience.com/the-gut-brain-axis